Hoofdlijn

Voor u ligt de begroting voor 2024. Dit is een uitwerking van de door u in juli vastgestelde Kadernota. In de Kadernota hebben we de grote uitdagingen geschetst waar onze stad en regio voor staan. Het zoeken naar een goede balans binnen een groeiende stad met uitdagingen en kansen om aangenaam te wonen, te leven en te verblijven. En dat alles in de context van de grote klimaatopgave. Dankzij onze solide financiële positie kunnen we ook stevig investeren. In de kadernota hebben we daarom aangekondigd 10 miljoen structureel en 100 miljoen incidenteel te investeren in de stad, onder meer om het Eindhovense deel in de MIRT deal van €1,6 miljard te reserveren, de woningbouw te versnellen, ons vastgoed te verduurzamen en bij te dragen aan de grote mobiliteits-opgaven (zie hoofdstuk 4 voor details). In de begroting gaan we verder op die weg door 15 miljoen extra in te zetten om prijsstijgingen te dempen. Voor 2024 zien we daarnaast een aantal belangrijke thema’s die we hieronder belichten.

Realisatiekracht en draagvlak door groot te denken en klein te doen

Brainport Eindhoven is meer en meer een speler in een geopolitieke context. We zijn op Europese en mondiale schaal een kleine stad, maar we huisvesten een high tech-ecosysteem dat zijn stempel op de wereld drukt. Onze regio heeft daarbij belangrijke sleutels in handen. Wij voelen ons daarom medeverantwoordelijk voor een optimale ontwikkeling van het high tech-ecosysteem. Voor onszelf, maar ook voor Nederland en Europa.
We voelen een stevige verantwoordelijkheid om deze ontwikkeling in goede banen te leiden. Dat alles in een context van enorm grote uitdagingen op het gebied van de klimaat- en biodiversiteitscrisis, woningbouwtekort, de tekorten op de arbeidsmarkt en de kwaliteit van het voorzieningenniveau. En daarmee de aantrekkelijkheid van de stad.
Kansen verzilveren vraagt dat we in staat moeten zijn om groot te denken, maar tegelijkertijd altijd bewust te zijn hoe we dit kunnen vertalen naar overzichtelijke, uitlegbare en behapbare stappen voor inwoners en onszelf. Dit vraagt het verbinden van wenkende vergezichten aan dagelijkse handelen, ofwel het groot denken en het kleine doen. Juist omdat wij de ambitie hebben om zo veel mogelijk Eindhovenaren deelgenoot te laten zijn van deze ontwikkeling en te kunnen profiteren van de unieke positie waar we in zitten. Met deze pragmatische insteek leggen wij focus op de uitvoering en het realiseren van gemaakte afspraken. Een passende balans voor onze stad en regio tussen klimaat, ecologie, welzijn en economie is en blijft daarbij steeds ons kompas.  

Zelfvertrouwen door samenwerking én zelfredzaamheid

Net als vele gemeenten in Nederland zien wij veel en urgente opgaven waar we mee aan de slag moeten. Het rijk is vooralsnog niet in staat om ons langjarig financiële zekerheid te geven voor onze grote opgaven op het gebied van de jeugdzorg, het beschermd wonen, de maatschappelijke opvang en de bestaanszekerheid van onze inwoners. We kijken nog steeds tegen een ‘ravijnjaar’ aan in 2027 en we maken ons grote zorgen over de manier waarop de rijksoverheid gemeenten voor pittige opgaven stelt. Dit alles in combinatie met de forse prijsstijgingen en de noodzaak om te investeren in de groeiende stad, leidt ertoe dat we (in lijn met het VNG advies) een negatieve begroting moeten laten zien in 2027, gebaseerd op een groei van de stelpost strategische kapitaallasten met 5 miljoen.
De komende jaren moeten we er sowieso rekening mee houden dat er vanuit het rijk niet veel extra zal komen. We constateren dat de Haagse werkelijkheid complex is, dat de (financiële) slagkracht daardoor ook de komende jaren waarschijnlijk beperkt zal blijven. Wat we zelf en lokaal kunnen doen, moeten we zelf doen. We hebben vertrouwen in eigen kunnen en in de krachtige samenwerking met de kennisinstellingen, het bedrijfsleven en andere maatschappelijke partners in de stad, regio, provincie en nationaal.

Investering van 15 miljoen extra structureel om prijsstijgingen te dempen
De oplopende inflatie van de afgelopen periode werkt op veel gebieden door en stelt ons voor stevige uitdagingen. We worden al langer geconfronteerd met hoge prijsstijgingen op ieder gebied. De in CAO’s afgesproken loonstijgingen werken door op de kosten voor personeel. We hebben ook te maken met kostenstijging van materialen. Dit merken we binnen de gemeente zelf, bij leveranciers en bij gesubsidieerde instellingen. De stijgende rente zet daarnaast een rem op investeringen bij private partijen. Hier hebben we last van bij woningbouw en gebiedsontwikkelingen. In het sociaal domein zien we de nodige zorgaanbieders worstelen om hun bedrijfsvoering gezond te houden. Dat het kabinet gevallen is, zorgt bovendien voor extra onzekerheid en heeft het risico in zich dat voor ons belangrijke dossiers stilvallen en keuzes uitgesteld of vertraagd worden.
We blijven de lijn hanteren van de begroting 2023: we willen onze maatschappelijke infrastructuur zoveel mogelijk overeind houden en een vangnet voor inwoners zijn.

In deze begroting hebben we een balans gezocht om de gestegen kosten op te vangen, ambities te continueren, te blijven sparen voor de lange termijn en de lasten voor onze inwoners en bedrijven in toom te houden. We passen een uniforme indexering toe op ieder beleidsterrein van 5.2%. Dit is fors meer dan de 2,8% waar we bij de Kadernota nog rekening mee hielden. Zoals afgesproken in het bestuursakkoord is dit ook het percentage waarmee de lokale lasten maximaal mogen groeien. Voor de OZB betekent dit bijvoorbeeld 1,7% voor woningen en 5,2% voor niet-woningen. Daarnaast richten we een stelpost in van 4 miljoen structureel voor bovenmatige prijsstijgingen. Hiermee investeren we in totaal 15 miljoen extra structureel om het effect van prijsstijgingen te dempen. Verderop in de toelichting Baten en lasten (par 4.3) gaan we hier in meer detail op in.

Speerpunten voor komend jaar

Klimaat en weer
De urgentie om klimaatverandering tegen te gaan, is groter dan ooit. De klimaatopgave gaan we daarom volledig integreren in ons reguliere beleid. We vertalen we de klimaatdoelstellingen naar alle gemeentelijke taakvelden. Waarmee we als eerste gemeente in Nederland in de begroting laten zien dat de klimaatcrisis een opgave is die alle sectoren raakt. Samen met onze inwoners en onze partners in de stad geven we vorm aan het Stedelijk Klimaatcontract, waarmee we de broeikasgasemmissies versneld willen reduceren. Het nieuwe monitoringssysteem geeft ons daarbij inzicht in de klimaatambities en de realisatie ervan, en helpt ons om vervolgens de juiste en scherpe keuzes te maken.

We zijn alleen geloofwaardig als we zelf het goede voorbeeld geven. We gaan door met het verder verduurzamen van het vastgoed van sportverenigingen, cultuurinstellingen en buurthuizen. Met de hoge energielasten snijdt het mes hier aan twee kanten. Dat zullen verenigingen en instellingen direct merken in hun portemonnee en we verwachten dat onze inwoners dat gaan merken omdat de tarieven betaalbaar kunnen blijven. We zetten met partners in op biobased bouwen. We gaan door met het verduurzamen van bestaande woningen en geven voorrang aan de mensen met een smalle beurs en in de woningen met de laagste labels. Zo maken we de meeste impact, zowel in de aanpak van de klimaatcrisis als ook in de portemonnee van onze inwoners en verlichten we de (energie)armoede in de stad. En na de start van de proeftuinen ’t Ven en de Generalenbuurt wordt het tijd de aanpak van de energietransitie flink op te schalen.

We zetten in op elektrificatie van vervoer en industriële processen om de uitstoot afkomstig van fossiele brandstoffen te verminderen. En we stimuleren duurzame energieopwek. Het elektriciteitsnet vormt daarbij steeds vaker een belemmering. We nemen een actieve rol in de aanpak van deze problematiek. Samen met Brainport lobbyen we in Den Haag voor een versnelde aanpak van de congestie en in gesprek met de netbeheerders werken we aan innovatieve oplossingen om de beperkte capaciteit efficiënter in te zetten. We maken ons hard voor een waterstofleiding richting Eindhoven om onze industrie versneld te verduurzamen. Tot slot moeten we er ook voor zorgen dat onze stad klaar is voor hetere zomers en hevigere regenbuien. Daarom zetten we de vergroening en verduurzaming van de openbare ruimte vol door. De Vestdijk, de Geldropseweg, het Victoriakwartier en de Boschdijk laten zien dat de stad er ook mooier, aangenamer en gezonder door wordt. Daarom pakken we komende jaar meer straten aan om te vergroenen, zowel in de wijken als de binnenstad. En tot slot gaan we door met het versterken we de groene wiggen.

Sociale stad
Goede en passende ondersteuning en bestaanszekerheid voor onze inwoners blijft prioritair. In de kadernota hebben we al een aantal ontwikkelingen geschetst waar we vol mee aan de slag gaan. We zien zorgaanbieders die het op dit moment moeilijk hebben en dat bij een groeiende vraag naar zorg. We zien een grotere onzekerheid onder inwoners over hun financiële situatie. We zien groeiende dak- en thuisloosheid. En we zien een groter gat tussen wat er nodig is en wat we met de kennis van nu beschikbaar hebben. De transformatie van het sociaal domein zal in 2024 concreet richting moeten krijgen. We maken een transformatiefonds waarmee we door middel van eenmalige investeringen inzetten op het voorkomen van zorgvragen om op deze manier structureel de kosten kunnen verlagen. Denk bijvoorbeeld aan extra inzet om meer jongeren en langdurig werklozen aan een baan te helpen. Op het gebied van Jeugd willen we met onze partners kijken wat nodig is om het groeiende beroep op de specialistische jeugdzorg terug te dringen. Goed opdrachtgeverschap richting onze (grootste) aanbieders in combinatie met het vereenvoudigen van processen en procedures zal naar verwachting ook lagere kosten tot gevolg hebben. En tot slot: door te investeren in slimme digitalisering van onze processen, brengen we de uitvoeringskosten naar beneden. Uiteraard zonder een overheid op afstand te worden die alleen via digitale loketten te benaderen is.

Met Brainport voor Elkaar hebben we iets unieks te pakken. We zien grote betrokkenheid van het bedrijfsleven bij onze grote sociaal-maatschappelijke opgaven en een grote gedrevenheid bij de werkgevers in de regio om daadwerkelijk zoveel mogelijk mensen te laten profiteren van het succes van de Brainportregio. Stond 2023 nog in het teken van het opbouwen van de agenda en de eerste campagnes over bijvoorbeeld schuldenproblematiek, zal 2024 het jaar van uitvoering worden.

Woningbouw, fijne en veilige wijken
De krapte op de woningmarkt blijft aanhouden. Er zitten veel plannen in de pijplijn, maar de stijgende inflatie en de oplopende rente zetten de realisatie hiervan onder druk. Met ‘Eindhoven bouwt door’ blijven we onverminderd inzetten om onze woningbouwambities te realiseren. Leveren van maatwerk, intensieve samenwerking met bijvoorbeeld woningcorporaties, lef om buiten de gebaande paden te treden en innovatie zijn sleutels om deze complexe puzzel te leggen en te zorgen dat wonen in Eindhoven mogelijk is, ongeacht je inkomen. De versnelling zit hem ook in het heel concreet en pragmatisch lostrekken van (grotere) woningbouwprojecten. In 2023 hebben we hier een eerste voorbeeld van gezien bij de Victoriatoren. Dit willen we in 2024 doorzetten.
We worden ook geconfronteerd met een grotere opgave voor het huisvesten van vluchtelingen. We nemen hierin onze verantwoordelijkheid en doen wat nodig is.
Doen wat nodig is, geldt ook voor de reservering van onze financiële cofinancieringsbijdrage aan het rijkspakket voor de KnoopXL voor het verbeteren van de infrastructuur en versnelling van de woningbouw mogelijk te maken.

We zien daarnaast dat onze bouwambities spanning opleveren in gebieden waar het gerealiseerd moet worden. We zien een groeiend aantal procedures en rechtsgangen van inwoners die zich in hun wooncomfort bedreigd voelen. Dit zijn reële zorgen die we serieus nemen. Maar het zet ook spanning op de wooncarrière van jonge, huidige of nieuwe Eindhovenaren. We moeten een goede balans vinden om recht te doen aan ieders belang. Extra inzet op inwonersparticipatie kan hierbij helpen. Daarnaast gaan we in 2024 experimenteren met een burgerberaad als nieuwe manier om inwoners een stem te geven bij onze grote opgaven.
Sowieso staat er op een aantal wijken een stevige druk. Onder andere zetten we komend jaar vol in op het aanpakken van de problemen in Woensel-Zuid. Met het PACT hebben we een alliantie met ruim vijftig partners die niet alleen mooie plannen maken, maar elkaar steeds beter weten te vinden in het oplossen van dagelijkse problemen in het gebied. Juist voor die vraagstukken die de afgelopen jaren tussen wal en schip vielen, omdat ze van ‘niemand’ waren. Waar mogelijk en zinvol gaan we bewezen succesvolle aanpakken uit Woensel-Zuid toepassen in andere gebieden. Met de komst van de stadsdeelbibliotheken verrijken we de wijken. En, een veilige en een aangename plek om te wonen is naast bestaanszekerheid de basis voor iedere Eindhovenaar.

Bereikbaarheid is een belangrijke randvoorwaarde voor een aangename stad. Als middel om van A naar B te komen, maar bovenal als middel om mensen te verbinden, om ontmoeting mogelijk te maken en om voorzieningen nabij te maken. Op een zo duurzaam mogelijke manier. Verstandige keuzes zorgen voor een fijnere stad en daar gaan we in 2024 vol mee aan de slag, bijvoorbeeld op het gebied van OV en deelmobiliteit. En bijvoorbeeld, het parkeren op maaiveldniveau in de binnenstad terug te dringen. We hebben de ruimte namelijk hard nodig om woningen en voorzieningen te realiseren.

Ondernemende en levendige stad
Bij een groeiende stad, hoort ook een bruisende stad. Verrijking van het aanbod in de binnenstad, stimuleren van het nachtleven en inzet op vergroening gaan komend jaar een kwaliteitsimpuls geven aan het visitekaartje van Eindhoven. Op cultureel gebied starten we met de uitvoering van de Cultuurbrief 25-28 voor de meerjarige subsidies. Daarmee wordt het fundament gelegd voor een divers cultuuraanbod in de komende jaren. Met de strategische agenda creatieve industrie versterken we het creatieve (design) ecosysteem van Eindhoven. Daarmee geven we – analoog aan de strategische agenda Brainport – een eerste invulling aan de ‘D’ van het TDK-profiel van de stad. Met gerichte impulsen versterken we het creatieve vestigingsklimaat.

Aanvullend zetten we voor wat betreft ondernemersdienstverlening ook vol in op het faciliteren van het brede ondernemerschap. Het zijn de MKB’ers die onze stad draaiende en aangenaam houden. Daarom zetten we het Ondernemersloket op. Onder andere om uitvoering te geven aan MKB-deals en het programma ‘snappen of schrappen’ voor overbodige regelgeving. Dat gaan we in 2024 structureel realiseren.

Daarnaast starten we een programma stedelijke en maatschappelijke voorzieningen om proactief in te spelen op de groei van de stad. We brengen daarbij gestructureerd in beeld wat de komende jaren nodig gaat zijn op het gebied van basisvoorzieningen zoals op het gebied van onderwijs en zorg. Heel expliciet willen we in 2024 het nieuwe 16-jarige integraal huisvestingsplan voor ons onderwijs op orde hebben. Daar is in deze begroting reeds een reservering voor gemaakt. We voorzien voor de komende jaren daar bovenop nog een uitbreiding van een flink aantal basis- en middelbare scholen. Op sportgebied blijven we vol inzetten op meer Eindhovenaren in beweging krijgen en houden. Zo verduurzamen we onze sportaccommodaties verder, upgraden we kleedkamers en ondersteunen we verenigingen met het versterken van sociale veiligheid. We maken een integraal huisvestingsplan sport waarin we anticiperen op de groei van de stad.
Daarnaast gaan we gericht sturen op verbreding van ons (top)voorzieningenaanbod passend bij de mainportstatus van de regio Eindhoven. Dit doen we uiteraard in nauwe samenwerking met onze partners in de regio.

We zijn zuinig op al het talent in Eindhoven. Doordat we veel hoger onderwijsinstellingen in de stad hebben, is er een groot potentieel aan studenten die je wilt boeien en binden aan de stad. Belangrijk speerpunt voor het komende jaar is het vergroten van aandacht en waardering voor de MBO-studenten. Dat gaat niet alleen om een gezamenlijke introductie, maar juist om de schijnwerper te zetten op de enorme toegevoegde waarde die vakmensen hebben voor de samenleving. Niet alleen de ‘gouden handjes’ voor het Brainport ecosysteem, maar ook de mensen die zorgen dat de samenleving in de volle breedte blijft draaien. Gezien de grote opgaven voor de komende jaren is er een groeiende behoefte aan topvakmensen, bijvoorbeeld op het gebied van zorg, onderwijs, bouw en installatietechniek.

Organisatie
Tegelijkertijd staan we ook aan de vooravond van een grootschalige ‘verbouwing’ van de gemeentelijke organisatie. De in 2020 verschenen organisatievisie ‘Richting Eindhoven!’ zal in 2024 zichtbaar worden. Veranderende organisatiestructuren, de implementatie van een andere sturingsfilosofie en andere werkwijzen gaan in 2024 hun beslag krijgen. Implementatie van nieuwe systemen, processen en werkwijzen zal de nodige ambtelijke aandacht gaan vragen. Net als het verbeterplan AVG om in 2024 voldoende AVG-compliant te worden, zodat het verscherpt toezicht van de Autoriteit Persoonsgegevens afgebouwd kan worden. Zeker in het licht van onze ambities op het gebied van digitalisering (zoals bij de transformatieplannen van het sociaal domein) geen geringe opgave. We maken in deze begroting flink ruimte voor de gemeentelijke organisatie. Vergroten van slagkracht is daarbij een belangrijk doel en noodzakelijk om de opgaven ‘buiten’ en ‘binnen’ in de uitvoering behapbaar te kunnen houden.

Tenslotte

Door groot te denken en klein te doen nemen we inwoners mee en versterken we onze realisatiekracht. Dat doen we vanuit een positie van zelfvertrouwen, gebaseerd op onze sterke samenwerking met partners en zelfredzaamheid. Een overheid die levert, is een overheid die vertrouwen krijgt. Maar de overheid kan de opgaven niet alleen aan. Alleen door samen op te trekken maken we Eindhoven morgen mooier voor iedereen.

Financieel

De begroting 2024 is als volgt over de programma’s verdeeld:

In onderstaande tabel presenteren we de totalen van de meerjarenbegroting. In hoofdstuk 4.3 Baten en lasten en toelichting werken we dit nader uit.