1 Klimaat en weer

De urgentie van snelle actie om klimaatverandering tegen te gaan en de negatieve effecten ervan te beperken, is groter dan ooit. De meest recente rapportagecyclus van de intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties, waaraan duizenden experts van over de hele wereld aan hebben bijgedragen, concludeert dat we alle zeilen moeten bijzetten om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken. Als stad nemen wij onze verantwoordelijkheid in het aanpakken van de klimaat- en biodiversiteitscrisis én de gevolgen  van de weersveranderingen die daarbij horen.

In 2016 heeft de gemeenteraad al de Klimaatverordening 2016 vastgesteld. Hierin staat de taakstelling opgenomen dat de uitstoot van broeikasgassen in Eindhoven ten opzichte van 1990 moet worden teruggedrongen met ten minste 55% in 2030 en met ten minste 95% in 2050. Daarnaast heeft het bestuur de ambitie uitgesproken om een versnelling te realiseren in de klimaatdoelen en reeds in 2030 zo veel mogelijk klimaatneutraal te zijn. In dit kader is Eindhoven kandidaat voor de EU-missie 100 Klimaatneutrale en Slimme Steden. In de praktijk betekent dit dat Eindhoven nastreeft in 2030 de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990 met minimaal 80% te reduceren en het resterende deel compenseert. Onderstaande grafiek geeft de bijbehorende reductiepaden weer. In deze begroting zijn voor het eerst zowel de klimaatverordening als de bestuurlijke ambitie vertaald naar indicatoren per taakveld in de vorm van een uitstootplafond in kilotonnen CO₂.

Dit najaar implementeert Eindhoven een nieuw instrument voor monitoring en analyse (Climateview). Daarmee wordt de monitoringssystematiek verfijnd en komen er actuelere cijfers beschikbaar. Dit systeem maakt het ook mogelijk om op basis van ervaringen elders een voorspelling te maken van voorgenomen beleidsmaatregelen. Zo weten we of we op koers liggen en of er aanvullende acties nodig zijn. In de doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie krijgt de klimaataanpak als belangrijke opgave een plek in de nieuwe sector Strategie en Opgaven.

Concrete doelstellingen in de begroting

In het bestuursakkoord ‘Samen Morgen Mooier Maken’ is afgesproken de klimaatambities van Eindhoven te vertalen naar concrete doelstellingen voor de verschillende taakvelden. In de Kadernota heeft het college aangegeven om in de begroting 2024 per taakveld reductiedoelstellingen vast te leggen in de vorm van een uitstootplafond. Dit heeft ertoe geleid dat er dit jaar voor het eerst sinds 2016 geen aparte klimaatbegroting meer is. Elk taakveld heeft nu eigen prestatie-indicatoren in de vorm van emissieplafonds. Op basis van de emissieregistratie van het RIVM is bepaald hoe hoog in 1990 de uitstoot van de verschillende taakvelden was. Op basis van de Klimaatverordening en de ambitie om al in 2030 klimaatneutraal te zijn is vervolgens een reductiepad bepaald dat nodig is om het doel en de ambitie te realiseren en vertaald naar jaarlijkse emissieplafonds.
De cijfers in de begroting zijn afkomstig uit het Nationale Energie Verkenning-Rekensysteem (NEV-RS), de emissieregistratie van het RIVM en de Regionale Klimaatmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek, aangevuld met gegevens uit onze eigen database. De gehanteerde cijfers zijn specifiek voor Eindhoven. De meest recente cijfers uit de klimaatmonitor komen uit 2021, waar het kan gebruiken we cijfers uit 2022. Een aantal van de cijfers is voorlopig. Ook worden cijfers uit eerdere jaren soms aangepast naar aanleiding van nieuwe inzichten, waardoor deze soms kunnen afwijken van eerdere rapportages. Dit najaar implementeert Eindhoven een nieuw instrument voor monitoring en analyse (Climateview). Daarmee wordt de monitoringssystematiek verfijnd en komen er actuelere cijfers beschikbaar. Dit systeem maakt het ook mogelijk om op basis van ervaringen elders een voorspelling te maken van voorgenomen beleidsmaatregelen. Zo weten we of we op koers liggen en of er aanvullende acties nodig zijn. Vanuit het bestuursakkoord zijn middelen beschikbaar gesteld ter ondersteuning van de taakvelden in het formuleren van de benodigde beleidsmaatregelen. Vanuit het rijk is daarnaast financiering beschikbaar gekomen voor capaciteitsuitbreiding ten behoeve van de uitvoering van het klimaatakkoord, die wordt ingezet ten behoeve van de doelstellingen in de verschillende taakvelden.

De Klimaatrapportage 2024 geeft een verdieping op de data rondom de energietransitie en CO₂-uitstoot. Daarnaast geeft de rapportage een samenvatting van de te verwachten ontwikkeling van de broeikasgasemissies en de effecten van lokale en inspanningen gericht op de energietransitie en circulariteit.

De volledige Klimaatrapportage 2024 is ook online te raadplegen.

Groen

Het thema Groen en Recreatie richt zich op de ontwikkeling en het beheer van de groene inrichting van de stad als (speel)gazons, gevelgroen, kruidenrijke grasstroken, plantsoenen, bomen, speelvoorzieningen, parken en natuurgebieden. Door brede inzet op de thema’s biodiversiteit, klimaatadaptatie, identiteit en gezondheid wordt bijgedragen aan een gezonde en leefbare stad. De ruimtelijke structuur, aantrekkelijkheid en vestigingsklimaat van de stad worden erdoor versterkt. Qua beheer wordt nauw samengewerkt met de taakvelden Openbare Ruimte en Water. Samen zijn zij verantwoordelijk voor het beheer van de gehele openbare ruimte. Bij de ontwikkeling van de stad speelt het thema Groen in toenemende mate een rol in samenhang met thema's als Wonen, Economie, Verkeer, Milieu en Duurzaamheid. Deze hebben allemaal invloed op de leefbaarheid, klimaatrobuustheid en gezondheid van de stad.

Water

Door de klimaatverandering zullen zeer zware regenbuien vaker en heftiger optreden. In alle KNMI-scenario’s nemen de buien toe. Het traditionele rioolstelsel is niet ontworpen om deze grote hoeveelheden neerslag te verwerken. De riolering is bedoeld om bij normale regen het water van wegen en daken af te voeren. Om bij grote hoosbuien schade te voorkomen, zijn aanvullende maatregelen nodig. Dat kan door infiltratie in de bodem, afvoer naar open water en kortdurende berging op straat of in de openbare ruimte. We moeten accepteren dat door toename van hevige buien vaker water op straat zal staan. In het algemeen is het niet acceptabel als water gebouwen in stroomt of doorgaande wegen blokkeert. Tegelijkertijd kennen we ook langere tijden van droogte waarvoor we water willen vasthouden. Per situatie moet de meest effectieve en doelmatige maatregel worden bepaald. Hierin heeft de gemeente een centrale rol. Zij zorgt voor alle regenwater voorzieningen, zowel het traditionele riool als de andere voorzieningen in het openbare gebied. De waterschappen voeren oppervlaktewater af en gebouw eigenaren beschermen hun eigendom tegen indringend water. Schade is nooit helemaal te voorkomen.

Milieu

Het thema Milieu en Duurzaamheid draagt bij aan een gezonde leefomgeving. Dat doen we door de milieurisico’s en -belasting te beperken en de CO₂-uitstoot stadsbreed te verminderen.

Bij milieu betreft het de onderwerpen afval, bodem, geluid, lucht, geur, gevaarlijke stoffen en elektromagnetische straling. Het huidige kabinet maakt water en bodem sturend bij ruimtelijke ontwikkelingen. Met beleid, maatregelen en handhaving draagt Milieu bij aan de integrale gezonde en toekomstbestendige ontwikkeling van de stad. Het thema Milieu heeft daarmee ook directe raakvlakken met uitwerking van ruimtelijke projecten en de Omgevingsvisie 2.0. We werken aan het bereiken van minder huishoudelijk restafval en hergebruik van bruikbare materialen uit afvalstoffen. We maken de bodem schoon en benutten het potentieel van aardwarmte optimaal. We maken de lucht in de stad schoner (bidbook Schone Lucht Akkoord) en verminderen de geluidsbelasting terug door middel van (sanerings-)regelingen van het rijk voor weg, spoor en luchtvaart. We beperken risico’s van gevaarlijke stoffen bij gebruik binnen bedrijven en tijdens transport en houden rekening met de elektromagnetische velden rond antennes en hoogspanningslijnen. We houden bedrijven aan wettelijke emissie-eisen (Vergunningen, Toezicht, Handhaving). We monitoren de milieubelasting en -beleving in de stad aan de hand van rekenmodellen, meetsystemen, inwonersbeleving en rapporteren daarover.
Duurzaamheid gaat over de energietransitie van fossiele energie naar schone en hernieuwbare energie en het zuiniger en slimmer omgaan met grondstoffen, om zo de CO₂-uitstoot drastisch te verminderen. Op strategische wijze werken we toe naar een betrouwbaar en toekomstbestendig energiesysteem, waarbij we steeds minder aardgas gebruiken en woningen laten aansluiten op warmtenetten of warmtepompen. Dit wordt concreet in de proeftuinen aardgasvrije wijken. We faciliteren middels het energiebesparings-programma concrete besparings- en isolatiemaatregelen, met name in de gebieden waar de woningen met de laagste energielabels zijn. We werken samen met de woningcoöperaties om dit alles te bewerkstelligen onder de noemer van het duurzaamheidspact. Op bedrijventerreinen werken we samen met onze bedrijven en ondernemers aan innovatieve oplossingen voor verduurzaming van bedrijfsprocessen en netcongestie. Via de programma’s Slim Verduurzamen Vastgoed en Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen werken we aan de verduurzaming van ons eigen vastgoed.

Highlights 2024 uitvoeringsprogramma bestuursakkoord

1. We gaan verder met het vergroenen van de stad, we vergroenen het centrum conform het Groenplan Centrum (o.a. Demer), de groenarme wijken (o.a. Hemelrijken) en versterken de Groene Wiggen (o.a. Wielewaal en Genneper Parken).
2. Bij alle integrale herinrichtingsprojecten wordt de openbare ruimte groener (meer dan 10 straten), duurzamer en meer klimaatadaptief ingericht.
3. Projectplannen voor de verduurzaming van De Oude Gracht West, Oude Toren, Sintenbuurt, Genderdal en Prinsenjagt en oplevering Transitievisie Warmte voor bedrijven en herijking TVW.
4. Na besluitvorming in de raad wordt gestart met de oprichting van een publiek energiebedrijf.
5. Plan van Aanpak Circulariteit met onder meer startanalyse en monitoringsplan voor grondstoffen.