Toelichting
Door de kennisintensieve maakindustrie blijven werkgelegenheid en inwonersaantal in en rondom Eindhoven hard groeien. In de periode tot 2040 worden in Eindhoven zo’n 40.000 woningen en in de regio 72.000 arbeidsplaatsen toegevoegd. Daarnaast ligt er op het gebied van de klimaatopgave en de ambities op het gebied van duurzaamheid een forse opgave. De stad staat voor de opgave de schaalsprong en de bijkomende grootstedelijke opgaven zo goed mogelijk te faciliteren. Om de groei op te vangen zijn (strategische) investeringen in de structuur van de stad op het gebied van onder andere voorzieningen, mobiliteit, warmte- en energievoorziening noodzakelijk en randvoorwaardelijk. Daarnaast is het noodzakelijk om de bestaande stad op een goede manier in stand te houden. Dit doen we door middel van vervangingsinvesteringen (plus). Onderstaande tabel toont de investeringsplanning. De cijfers in de tabel hebben betrekking op investeringen waarvoor reeds investeringsbudget is toegekend. Het grootste deel van de vervangingsinvesteringen wordt 1-2 jaar vooruit concreet begroot, waardoor dat bedrag in de tijd sterkt afneemt. De bedragen worden aangevuld door besluitvorming in toekomstige begrotingen.
Totale investeringsplanning x €1 mln | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 |
|---|---|---|---|---|
Bruto strategische investeringen | 21 | 13 | 2 | 4 |
Bruto vervangingsinvesteringen (plus) | 181 | 125 | 43 | 29 |
Totaal bruto investeringsopgave | 202 | 138 | 45 | 33 |
Externe dekking | 29 | 16 | - | 1 |
Totaal netto investeringen | 173 | 122 | 45 | 32 |
Bovenstaande planning betekent niet dat op voorhand alle geplande investeringen worden gerealiseerd in de beoogde jaarschijf. Dit blijft afhankelijk van meerdere (deels externe) factoren die niet allemaal beïnvloedbaar zijn, zoals afhankelijkheden van derden, gebrek aan personele capaciteit (in- en extern), materiaal schaarste, vertraagde of niet gelukte aanbestedingen en bezwaar en beroep in ruimtelijke procedures.
Strategische investeringen
De strategische investeringen betreffen de grote opgaven ten behoeve van de schaalsprong tot en met 2040. We verwachten dat de opgave meer dan € 7 miljard euro is, waarvan de gemeente naar verwachting voor zo’n € 3 miljard aan de lat staat. De resterende middelen zullen komen van Rijk, Provincie en andere partners. Daarnaast zullen we in de toekomst als gemeente ook bijdragen aan het Bereikbaarheidsfonds Brainport, dat in oprichting is binnen de samenwerking van de Metropoolregio Eindhoven. Onderstaande tabel toont de 11 grootste strategische investeringen (in financiële termen) en, voor zover bekend, de verwachte realisatiedatum, de totale investeringsbijdrage (globale raming, ex BTW) en een selectie van mijlpalen in 2024. Welke deel van de investeringen voor rekening van de gemeente Eindhoven is wordt later duidelijk in de verdere uitwerking van de opgaven.
Naam | Realisatie | € mln | Beschrijving | Mijlpalen 2024 |
|---|---|---|---|---|
Multimodale Knoop | 2030 | 640 | Realisatie busstation, P&R, fietsenstalling en toeritten | Ontwikkelen voorkeursscenario busstation |
104 | Spoor: Emplacement West (stap 1), | |||
PM | vrije kruising Tongelre (stap 2) | |||
PM | perrons/ stationshal (stap 3) | |||
115 | Realiseren Dommelpassage | |||
Gebiedsontwikkeling Fellenoord | 2030 | 111 | Ontwikkeling binnenplanse projecten (ca. 6.800 woningen tot 2040) | Uitwerken 1e clusters en raamwerk openbare ruimte. Oprichten BV, werving RvC en directie |
Hoofd- en onderliggend wegennet (HWN-OWN) | 2034 | 255 | Ontwikkeling regio – deel randweg A2/N2, | Actualiseren netwerkstudie voor BO MIRT 2024 |
175 | Noordzijde randweg (A50-A58), | |||
500 | Noordoostzijde (JF Kennedylaan – Ring A270) | |||
200 | Verbetering Ring en radialen | |||
Schaalsprong OV | 2026 | 261 | Realisatie van HOV3, tangenten en ontwikkeling Brainportlijn | Uitwerken voorlopig ontwerp HOV4 |
Ontwikkelas Zuid-West (HOV4) | 2028 | 223 | Ontwikkeling snelle (bus) verbinding van centrum naar Veldhoven De Run, inclusief 11.400 woningen tot 2040 | Uitwerken voorlopig ontwerp HOV4 |
Nationaal programma Leefbaarheid en Veiligheid (vm Volks-huisvestingsfonds) | 2026 | 70 | Uitvoering van de projecten uit het Nationaal programma Leefbaarheid en Veiligheid in Woensel-West en Limbeek. | Effectueren uitvoeringsprogramma Pact Woensel Zuid. |
Stationsgebied Zuid | 2028 | 51 | Ontwikkeling District-E, Edge en Lightyards (totaal ca 1150 woningen), incl. fietsen-stalling, bovengronds halen Gender en herontwikkeling openbare ruimte Stationsweg en -plein. | Vaststellen definitief ontwerp fietsenstalling inclusief krediet en vaststellen voorlopig ontwerp herinrichting Stationsweg en plein inclusief Gender |
Binnenstad | 2030 | 50 | Ontwikkelingen rond Stadhuisplein, Schellens, VDMA, Krabbedampad en herinrichting openbare ruimte binnenstad incl. de Markt, totaal ca 4.000 woningen tot 2040. | Opleveren Masterplan openbare ruimte Stadhuisplein. Opstellen ontwerp fase 3 herinrichting binnenstad. Vaststellen gebiedsvisies Schellenskwartier, Moleneind en Krabbedampad. Starten ruimtelijke procedures projecten aan Stadhuisplein. |
Mobiliteitstransitie | 2028 | PM | Aanpassing van de ring, 30km/u in de stad en fiets-projecten, zoals snelfietsroutes en fietsparkeren. | Vaststellen Masterplan Mobiliteit met bijbehorende actieagenda 2030. Uitvoeren onderzoek ongelijkvloerse kruisingen Ring. |
Eindhoven Noordwest | 2030 | PM | Uitvoering visie Eindhoven Airport District, versterking van de groene wiggen inclusief groene raamwerk en Stadsbos/Wielewaal en ontwikkeling BIC. | Vaststellen definitief bestemmingsplan BIC 2, Uitwerken ontwikkelvisie, Stadsbos/ Wielewaal, Voorbereiden laatste fase Groene Corridor |
Warmte- en energietransitie | 2025-2033 | PM | Realisatie van warmte- en energietransitie in de stad aansluitend bij doelstellingen klimaatverordening; verkenning mogelijkheden publiek energiebedrijf | Opstarten projecten Genderdal, Gildebuurt, Oude Gracht Oost, oude Gracht West, Oude Toren, Prinsejagt, Sintenbuurt. Uitrollen aanpak verduurzaming bedrijventerreinen Flight Forum, Park Forum en De Hurk. |
Vestigingsklimaat en voorzieningen | 2032 | PM | Realisatie van een voorzieningenniveau passend bij schaalsprong stad | Opstellen programma stedelijke en maatschappelijke voorzieningen |
Middelen voor strategische investeringen
In de begroting zijn structurele middelen beschikbaar voor strategische investeringen. De noodzaak om (extra) te sparen blijft ook de komende jaren bestaan. Niet gebruikte middelen, worden gestort in de reserve strategische investeringen. Onderstaande tabel toont een overzicht van de structurele middelen. Van de beschikbare middelen is € 3,9 miljoen concreet gelabeld voor Knoop XL en versterking OV. Dit betreft het Eindhovense deel (circa 100 miljoen) van de BO MIRT afspraken van € 1,6 miljard.
Thema bestuursakkoord | Cluster | Begroting 2021 | Bestuurs-akkoord | Begroting 2023 | Begroting 2024* | Totaal* |
|---|---|---|---|---|---|---|
Klimaat en weer | Warmte- en energietransitie | 1,0 | 0,9 | 0,2 | 0,4 | 2,5 |
Ondernemende en sociale stad | Eindhoven Noordwest | 0,0 | 0,4 | 0,1 | 0,2 | 0,7 |
Woningbouw, bereikbaarheid | Knoop XL | 1,0 | 1,0 | 0,3 | 0,9 | 3,2 |
Versterking OV | 0,0 | 0,3 | 0,1 | 0,3 | 0,7 | |
Ontvlechting bereikbaarheid | 0,0 | 0,3 | 0,1 | 0,1 | 0,5 | |
Fijne en veilige wijken | Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (voorheen Volkshuisvestingsfonds) | 0,0 | 0,5 | 0,1 | 0,2 | 0,8 |
Levendige stad | Vestigingsklimaat en voorzieningen | 0,0 | 0,2 | 0,1 | 0,0 | 0,3 |
Subtotaal | 2,0 | 3,6 | 1,0 | 2,1 | 8,7 | |
Organisatie | Organisatie | 0,0 | 0,4 | 0,1 | 0,3 | 0,8 |
Totaal | 2,0 | 4,0 | 1,1 | 2,4 | 9,5 |
*De bedragen zijn afgerond. Hierdoor lijkt er verschil te bestaan tussen kadernota en begroting 2024, dat is niet het geval.
Reserve strategische investeringen
In de reserve strategische investeringen zijn incidentele middelen gereserveerd voor strategische investeringen. De reserve is beperkt inzetbaar, omdat alleen incidentele lasten hieruit kunnen worden gedekt. Dat kan zijn een bijdrage aan een investering van derden of kosten voorafgaand aan toekomstige investeringen, zoals onderzoekskosten. De stand van de reserve is per augustus 2023 is € 19 miljoen. De vrije ruimte van de reserve is € 13,7 miljoen, vanwege toekomstige geraamde onttrekkingen waarover besluitvorming al heeft plaatsgevonden (voornamelijk voor uitvoering van de BO MIRT afspraken).
Middelen voor vervangingsinvesteringen (plus)
Vervangingsinvesteringen zijn nodig om onze (voorzieningen in de) stad op orde te houden en hiervoor is dekking beschikbaar in de begroting. In de staat van investeringen (zie hieronder) is opgenomen aan welke vervangingsinvesteringen we op dit moment werken. In een aantal gevallen is het noodzakelijk/wenselijk om niet alleen te vervangen, maar ook een ‘upgrade’ te realiseren, een vervanging plus. Hiervoor kunnen we middelen inzetten vanuit de reserve bovenplanse voorzieningen (voorheen bovenwijkse voorzieningen). Jaarlijks wordt bij de kadernota en/of begroting de inzet van de reserve bovenplanse voorzieningen afgewogen.
Op dit moment is de reserve bovenplanse voorzieningen gevuld met een bedrag van € 10,2 miljoen en de vrije ruimte is € 2,6 miljoen (stand augustus 2023). De middelen zijn al deels gelabeld, omdat de onttrekkingen rente en afschrijving betreffen over de gehele levensduur van een project. Bij de kadernota 2024 is besloten een bedrag van € 6,5 miljoen toe te voegen aan de reserve. Vervolgens is besloten om de gehele vrije ruimte van de reserve in te zetten voor vijf projecten. Onderstaande tabel geeft de inzet vanaf 2021 weer inclusief de voorstellen voor nieuwe investeringen. In de tabel staan de investeringsbedragen, de totale onttrekking uit de reserve is hoger door de bijbehorende rentelasten.
Project (duizenden euro’s) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
|---|---|---|---|---|
Herinrichting Mathildelaan | 900 | |||
Herinrichting Geldropseweg | 550 | |||
Herinrichting Boschdijk binnen de ring | 4.005 | |||
Herinrichting Markt | 2.000 | |||
Toegankelijkheid station Strijp-S | 3.000 | |||
Herinrichting Edisonstraat | 2.000 | |||
Herinrichting / vergroening Wilhelminaplein | 1.900 | |||
Herinrichting binnenstad (prijsstijgingen) | 700 | |||
Openbare toiletten en watertappunten | 400 | |||
Totaal | 1.450 | 6.005 | 0 | 8.000 |
Voor 2024 stellen we vijf projecten voor:
- Verbeteren toegankelijkheid station Strijp-S: het betreft hier een gezamenlijke aanpak met ProRail, waarbij het station en de toegang tot station Strijp-S worden verbeterd op het gebied van toegankelijkheid en aantrekkelijkheid. Investering van de gemeente: € 3 miljoen.
- Herinrichting Edisonstraat: dit betreft een open eind van de Integrale Wijkvernieuwingstrajecten. De gehele wijk is aangepakt, maar voor het upgraden van de toegang tot de wijk zijn geen middelen. Hierover zijn in het verleden afspraken gemaakt met de woningcorporatie. Investering: € 2 miljoen.
- Herinrichting / vergroening Wilhelminaplein : het Wilhelminaplein is een van de plekken in het centrum die vraagt om een herinrichting. Vergroening is daarbij nadrukkelijk een aandachtspunt, maar ook moeten evenementen mogelijk blijven. Naast de beschikbare vervangingsmiddelen en middelen voor het vergroenen van het centrum wordt het tekort van € 1,9 miljoen hiermee gedekt.
- Herinrichting binnenstad (prijsstijgingen): door de gestegen bouwkosten (zowel materiaal als personeel) zijn de eerder geraamde budgetten voor de herinrichting van de binnenstad ontoereikend. Het tekort t/m ontwerp fase 3 bedraagt vooralsnog € 700.000.
- Openbare toiletten : dit betreft uitvoering geven aan een toezegging aan de raad en bestuursakkoord om in het kader van toegankelijkheid te zorgen voor openbare toiletten in de stad. Er wordt gestart met een pilot inclusief watertapppunten. De geraamde investering is € 400.000.